آشنایی با کانون

بسمه تعالی

مروری بر تاریخچه کانون سردفتران و دفتریاران پس از نهاد قضا یقیناً نهاد تنظیم کنندگان سند قدیمی ترین نهاد حقوقی در ایران باستان خصوصاً ایران پس از ظهور اسلام است . این نهاد از چنان اهمیتی برخوردار بوده است که در تمام اعصار تاریخی پس از اسلام مورد توجه خاص بوده و مقررات آن مکرراً دستخوش تحول گردیده است . در جامع التواریخ خواجه رشیدالدین فضل اله همدانی مقررات خاص برای امر تنظیم اسناد تدوین و برای نخستین بار ایجاد دفتر ثبت معاملات پیش بینی گردید . لیکن این امر مهم تا ظهور مشروطه نهادینه نگردید با پیدایش مشروطه و آشنایی خواص با قوانین کشورهای اروپایی تدوین قوانین حقوقی مرسوم و متداول گردیده و نهادهای مدنی وابسته به امور حقوقی از جمله قانون وکالت و تشکیل کانون وکلا بعد از قوانین مربوط به اصول محاکمات و قوانین تنظیم کننده ضوابط اجتماعی بوجود آمد . به بیان دیگر وجود NGO های مدنی حقوقی احساس و تأسیس آنها آغاز گردید. پس از تصویب قانون وکالت در سال 1315 ، اولین قانون مستقل دفاتر اسناد رسمی در سال 1316 تصویب و در ماده 28 آن تأسیس کانون سردفتران پیش بینی شد. ماده 28 قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب 1316: وزارت عدلیه در نقاطی که مقتضی بداند کانون سردفتران تشکیل خواهد داد. کانون مزبور دارای شخصیت حقوقی و از حیث عواید و مخارج مستقل و از نظر نظامات تابع وزارت عدلیه است. مواد 30 الی 32 قانون مزبور راجع به چگونگی انتخاب هیئت مدیره کانون و طول دوره تصدی هیئت مدیره و مصرف عایدات آن به قرار زیر است: کانون سردفتران به وسیله هیئت مدیره ای مرکب از سه الی پنج نفر سردفتر درجه اول که به انتخاب وزیر عدلیه منصوب می شوند اداره می شود ، مگر آن که در محل به اندازه کافی سردفتر درجه اول نباشد که در اینصورت از سردفتران درجه دوم برای تکمیل انتخاب می شوند. دوره تصدی اعضای هیئت مدیره دو سال است و عایدات کانون هر محل به مصرف کانون همان محل خواهد رسید . در مواد 33 و 34 قانون مذکور نیز پیش بینی شده کسانی که قدرت تأدیه حق التحریر دفترخانه را ندارند می توانند از کانون تقاضای کمک نمایند و ترتیب تقاضا و انجام آن به نظامنامه وزارت عدلیه محول و سردفتران مکلّف شده اند همه ساله لااقل پنج سند بدون گرفتن حق التحریر برای اشخاصی که از طرف کانون معرفی می شوند ، تنظیم نمایند. در فصل دوازدهم نظامنامه قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب مهر ماه 1316 عنوان آیین نامه کانون سردفتران از مواد 54 و 85 به شرح توصیف سازمان کانون ، وظایف کانون ، معاضدت کانون با اشخاص بی بضاعت مندرج در ماده 33 قانون دفتر اسناد رسمی پرداخته شده که اهم مواد آن به شرح زیر است: کانون سردفتران در مراکزی که وزارت دادگستری مقتضی بداند تشکیل می شود. ریاست عالیه کانون سردفتران با وزیر دادگستری است که ممکن است از طرف خود یک نفر را به سمت نمایندگی معین نماید. نماینده مذکور در جلسات هیئت مدیره کانون عنوان قائم مقام رئیس را دارا خواهد بود. در نقاطی که هیئت مدیره مرکب از پنج نفر باشد یک نایب رئیس و یک منشی و یک خزانه دار و دو عضو مشاور و چنانچه از سه نفر تشکیل شود یک نایب رئیس ، یک منشی و یک خزانه دار خواهد داشت. برای هیئت های پنج نفری سه نفر و برای هیئت های سه نفری دو عضو علی البدل با انتخاب وزیر دادگستری معین خواهد شد. رئیس کانون می تواند از بین هیئت مدیره برای هر قسمت از امور کانون مدیر مسؤول انتخاب نماید. خدمت اعضای هیئت مدیره کانون افتخاری است ، ولی در مواقع لازم هزینه های مسافرت و غیره باید به ایشان داده شود . هیئت مدیره کانون باید دست کم هفته ای یک مرتبه جلسه مرتب داشته باشد . هر یک از مدیران موظف است گزارش امور جاریه را در ابتدای هر جلسه به اطلاع هیئت مدیره برساند . هیئت مدیره باید سالی یک مرتبه سردفتران حوزه تابعه را برای حضور در جلسه عمومی که تاریخ آن را قبلاً اعلام خواهد داشت ، دعوت کند. کانون هر حوزه ، نماینده همان حوزه محسوب و تصدی حفظ شئون و اعتبارات اعضای خود را دارا است. نایب رئیس هیئت مدیره سمت نمایندگی قضایی و قانونی کانون را دارا است. این آیین نامه از 1317/11/15 قابل اجرا است. ضمناً مخارج و حوایج ضروریه کانون سردفتران از محل سهمیه ثابتی که از سردفتران حوزه تابعه در مرکز یا استانها یا شهرستانها و یا دهستانها به میزانهای تعیین شده (از هر سردفتر سالی 50 الی 200 ریال) مأخوذ خواهد داشت و نیز از محل صدی سه حق السهم موضوع ماده 89 قانون ثبت اسناد و املاک مصوب 1310 که توسط هر دفترخانه در آخر هر ماه به صندوق کانون پرداخت خواهد شد ، تأمین می شود. به موجب سوابق و دفاتر موجود در کانون برمبنای قانون و مقررات آیین نامه فوق التوصیف اولین دوره انتصابی کانون سردفتران به موجب ابلاغاتی که از طرف وزیر دادگستری وقت در تاریخ 1317/11/22 صادر شد ، تشکیل گردید. نایب رئیس دوره اول ، مرحوم عبدالحسین نجم آبادی و دوره های دوم الی چهارم مرحوم جعفر افجه و دوره پنجم الی دوازدهم ، مرحوم ابوالحسن شریف العلماء خراسانی و دوره های سیزدهم الی چهاردهم ، مرحوم جمال الدین جمالی و دوره پانزدهم مدتی مرحوم ریحان ا… قاضی زاهدی و بقیه دوره مزبور مرحوم سیّدجواد کشفیا و دوره های شانزدهم و هفدهم و هجدهم مرحوم جمال الدین جمالی بوده اند. تاریخ 1354/11/20 تاریخ پایان دوره هجدهم هیئت مدیره انتصابی کانون سردفتران است که در تمامی هجده دوره، ریاست عالیه کانون با وزیر دادگستری وقت بوده و وزیر دادگستری هیچ گاه فردی را به نمایندگی خود در کانون معین نکرده که عنوان قائم مقام رئیس را داشته باشد و نام کانون هم «کانون سردفتران» بوده و نه «کانون سردفتران و دفتریاران» و اعضای هیئت مدیره کانون هم توسط وزیر دادگستری صرفاً از بین سردفتران معین می شده اند. با تصویب و اجرای قانون دفاتر اسناد رسمی و کانون سردفتران و دفتریاران مصوب 1354/04/25 مواد 55 الی 68 این قانون به توصیف چگونگی تشکیل کانون و وظایف آن پرداخته که اهم مواد آن به این شرح است: بخش اول تشکیلات: کانون سردفتران و دفتریاران یک تشکیلات صنفی است که براساس ماده 58 قانون دفاتر اسناد رسمی و تحت نظارت قوه قضائیه می‌تواند با توجه به تعداد دفاتر اسناد رسمی و سیر مقتضیات محلی در تهران و سیر مراکز استان تشکیل شود . تاکنون به جز کانون سردفتران و دفتریاران تهران در هیچیک از استانهی یران کانون سردفتران تشکیل نشده و نتیجتاً بموجب قانون وظیف کانون استانها نیز بعهده کانون سردفتران و دفتریاران مرکز است. کانون سردفتران و دفتریاران داری شخصیت حقوقی و استقلال مالی است و درآمد کانون از محل 10% حق التحریر دفاتر اسناد رسمی است که از سردفتران وصول می‌نمید بموجب قانون نحوه توزیع حق التحریر دفاتر اسناد رسمی موضوع ماده 56 قانون دفاتر اسناد رسمی مصوب سال 1373، هر ماهه مبلغ مذکور توسط سردفتران به حساب کانون واریز می‌گردد . موجودی حساب مذکور نزد بانک ملی به حساب سپرده ثابت گذارده شده و از محل سود سپرده همه ماهه بیمه و بازنشستگی و امور مالی کانون انجام می‌پذیرد . کانون سردفتران بوسیله هیأت مدیره‌ی مرکب از هفت عضو اصلی « پنج سردفتر و دو دفتریار اول » و سه عضو علی‌البدل « دو سردفتر و یک دفتریار » اداره می‌شود. بر اساس ماده 62 قانون دفاتر اسناد رسمی ، سردفتران و دفتریارانی را می‌توان بری عضویت هیأت مدیره کانون انتخاب نمود که حداقل 10 سال سابقه تصدی دفاتر اسناد رسمی و دفتریاری بوده و در پنج سال اخیر خدمت خود ، محکومیت از درجه 3 به بالا نداشته باشد . کسانی که داری سابقه خدمت قضائی و یا وکالت دادگستری باشند . سوابق قضائی و وکالت آن‌ها جزو 10 سال مذکور منظور می‌گردد. روش انتخاب اعضی کانون به شرحی است که در ماده 63 قانون دفاتر اسناد رسمی آمده است . بموجب ین ماده یک ماه قبل از پیان هر دوره ، سردفتران پانزده سردفتر و دفتریاران پانزده دفتریار واجد شریط را با ری مخفی بری عضویت هیأت مدیره کانون انتخاب خواهند نمود . پس از اخذ ری ، هیأت نظارت بر انتخابات ، صورت اسامی حائزین اکثریت را ضمن صورت مجلس پیان انتخابات به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ارسال خواهد داشت و معاون قوه قضائیه و رئیس سازمان ثبت از بین منتخبین ، اعضاء اصلی و علی‌البدل کانون هر محل را تعیین خواهد کرد. دوره تصدی اعضاء هیأت مدیره سه سال و انتخاب مجدد آن‌ها بلامانع است. با توجه به ماده 65 قانون دفاتر اسناد رسمی ، سردفتران عضو هیأت مدیره ، در اولین جلسه با ری مخفی ، از میان خود یک رئیس ، یک نائب رئیس و یک خزانه‌دار و یک دبیر انتخاب خواهند نمود ، تصمیمات هیأت مدیره با اکثریت آراء معتبر می‌باشد. رئیس هیأت مدیره ، نمینده قانونی کانون در اجری تصمیمات هیأت مدیره است و مکاتبات کانون با امضی او خواهد بود و در امور مالی امضی خزانه‌دار نیز لازم است. تا زمانی که در استانی کانون سردفتران تشکیل نشده باشد ، امور مربوط به دفاتر اسناد رسمی آن استان بر عهده کانون نزدیکترین استان است . کانون سردفتران و دفتریاران تهران مکلف است کلیه سردفتران و دفتریاران را از محل وجوه موضوع ماده 55 این قانون برابر آیین نامه مصوب بیمه کند . وجوه دریافتی سردفتران و دفتریاران و بازماندگان آنها از لحاظ معافیت مشمول مقررات ماده 95 قانون مالیاتهای مستقیم مصوب سال 1345 خواهد بود.