بسم الله الرحمن الرحیم
استاد محمدعلی انصاری درصفحه 37 کتاب عرفان خورشید فصل دوم در ذیل مبحث شناخت امام به تفاوت معرفت و علم پرداخته و می نویسد.
برای اینکه گوشه ای از عرفان به حقّ اولیای خدا را درک کنیم ، باید بدانیم که علم و عرفان با هم تفاوت دارند. عرفان را می توان به محک زدن عیار وجود انسان ها نزد اولیای الهی و حضرات معصومین علیهاالسلام تعبیر کرد ؛ آن چنان که امیرالمومنین علیه السلام می فرماید:
«قِیمَهُ کُلآ امرِیء مَایُحْسِنُهُ».
مرد را آن بهاست که بدان نیک داناست (آن ارزی که می ورزی)
یا اینکه امام حسین علیه السلام می فرماید:
«اِنْا قَوْم نُعْطِی الْمَعْرُوفَ عَلَیَ قَدْرِ الْمَعْرِفَهِ».
همانا خاندانی هستیم که به [هرکس] به میزان معرفت و شناختش می بخشیم.
این تعابیر نشان دهنده سنجش انسان بر اساس معرفت اوست. البته معرفت و عرفان غیر از علم است و در واقع ، شاخه ای از آن است. عرفان علمی است که مسبوق به ندانستن است ؛ یعنی اگر انسان به مطلبی جاهل بوده و درباره آن آگاهی نداشته باشد و سپس از آن آگاه شود، این آگاهی را «عرفان» می گویند ؛ به تعبیر دیگر، معرفت ادراک شیء با تدبر و تفکر بر آثار آن است .به همین دلیل است که در صحبت از شناخت خداوند سبحان می گوییم: «عَرَفْتُ الله»؛ یعنی خدا را شناختم و نمی گوییم :«عَلِمْتُ اللهَ »: (خدا را دانستم) ؛ چرا که ، ادراک حقیقت شی ء است و علم به ذات منزه پروردگار برای انسان حاصل نمی شود .
عارف کسی است که از کوی جهل و نسیان تا کوی معرفت و آگاهی مرحله به مرحله سیر می کند وبه منزل مقصود می رسد. اگر این وادی طی شود ، مقام «عارِفأ بِحَقْه » محقق می شود……
با توجه به این حدیث که «کنت کنزاً مخفیاً فاحببت أن أعرف فخلقت الخلق لکی أعرف»[۱] من گنجی پنهان بودم، دوست داشتم که شناخته شوم، پس خلق را آفریدم تا شناخته شوم.
پس بهتر این است که به جایگاه فعلی خویش در مسیر زندگیمان بیشتر بیاندیشیم که به چه می ارزیم ؟ !
امید، شمول معرفت الهی