بسم الله الرحمن الرحیم
به نام آن خداوندی که هم ایجاد وآفرینش نعمت ها و هم بقا و دوام نعمت ها هر دو در کف با کفایت حضرت اوست
اِیّاکَ نَعْبُدُ
تنها تورا می پرستیم و…
خداوند متعال با (اِیّاکَ نَعْبُدُ) به ما یادآوری می کند که انگیزه عبادت ، خود اوست و نه چیز دیگر. هر آنچه هست ، اوست و بس :
(هُوَ الاَوَّلُ وَ الْاخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ وَ هُوَبِکُلِّ شَیءٍ عَلیمٌ)1
اوست آغاز و پایان و پیدا و نهان و او به هر چیزی داناست . اما دلیل دیگر برای این تقدم ، به خلوص در عبادت باز می گردد که مهم ترین دلیل تقدم (ایاک)، انحصار عبادت در خداوند است ؛ اما توجیه دیگری نیز وجود دارد که در روایات ائمه معصومین علیهم السلام ریشه دارد؛ امام صادق علیه السلام می فرماید:
«انَّ الْعُبادَ ثَلَاثَهُ قَوْمٌ عَبَدُوا اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَوْفاً فَتِلْکَ عِبَادَهٌ الْعَبِید وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللهَ تَبَارکَ وَ تَعَالَی طَلَبَ الثَّوابِ فَتِلْکَ عِبَادَهُ الْاجَرَاءِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ حُبّاً لَهُ فَتِلْکَ عِبَادَهُ الاحْرَارَ وَ هِیَ اَفْضَلُ الْعِبَادَهِ»2
همانا عبادت کنندگان سه دسته اند: گروهی خداوند عزو جل را به دلیل ترس و نگرانی [از عقوبت سنگین و قهراو] عبادت می کنند که آن ، عبادت بردگان است و دسته ای خداوند تبارک و تعالی را از جهت [طمع به بهشت و] طلب ثواب[و نعمت های اخروی] عبادت می کنند که آن، عبادت مزد بگیران است و عده ای خدای عزوجل را از جهت محبت به او[و اینکه انگیزه ای جز ذات مبارک او ندارند] عبادت می کنند که آن، عبادت آزادگان [و وارستگان از قید بند]است و این [عبادت نوع سوم]با فضیلت ترین عبادت است.
گروه سوم در این تقسیم کسانی هستند که به تعبیر وجود مقدس مولی الموحدین ، امیرالمومنین علی علیه السلام می گویند:
«مَا عَبَدْتُکَ خَوْفاً مِنْ نَارِکَ وَ لَاطَمَعاً فِی جَنَّتِکَ لکِن وَجَدْتُکَ اَهْلًا لِلْعِبَادَهِ فَعَبَدْتُکَ»3
[پروردگارا]من به دلیل ترس از آتشت و طمع بهشت ، تورا عبادت نکردم؛ بلکه تورا می پرستم، زیرا که سزوار عبادتت یافتم.
به تعبیر شیخ بهایی :
ساقیا بده جامی زین شراب روحانی
تا دمی بیاسایم از غبار جسمانی
دین ودل به یک دیدن باختیم و خرسندیم
در قمار عشق ای دل کی بود پشیمانی
بهر امتحان ای دوست گر طلب کنی جان را
آنچنان بیفشانم کز طلب خجل مانی
بی وفا نگارمن ، میکند به کارمن
خنده های زیر لب، عشوه های پنهانی
مازدوست غیر از دوست مطلبی نمی خواهیم
حور و جنت ای زاهد بر توباد ارزانی
زاهدی به میخانه سرخ رو ز می دیدم
گفتمش مبارک باد ارمنی مسلمانی
ماسیه گلیمان را جز بلا نمی شاید
بر دل بهایی نِه هر بلا که بتوانی
1.حدبد.3
2.محمدبن یعقوب کلینی ، الکافی ، ج2، ص84
3. محمد باقر مجلسی ، بحارالانوار ، ،ج 41، ص14
4. تفسیر مشکاه استاد محمدعلی انصاری ،جلد اول، ص 248 به بعد
