حدیث هفته :مفاهیمی که شناخت آنها موجب بهتر فهمیدن جایگاه و منزلت نماز می شود «3- سجود»

به نام خدا

مفاهیمی که شناخت آنها موجب بهتر فهمیدن جایگاه و منزلت نماز می شود.

3- سجود

واژۀ «سجده» از ریشۀ «سَجَدَ» به معنای خضوع و تذلل است؛ سپس آن را در این معنا برای خداوند به کار برده اند.1   انجام این عمل مختص انسان نیست ، بلکه شامل انسان ،حیوان و جماد میشود. با این توضیح ، سجده بر دو گونه است ؛ یکی سجود اختیاری که فقط اختصاص به انسان داشته و سزاوار پاداش است و در آیۀ زیر بدان اشاره شده است:

(فَاسْجُدُوا لِلِه وَاعْبُدُوا)2

حال که چنین است همه برای خدا سجده کنید و اورا بپرستید.

و دیگری سجود طبیعی و قهری که شامل انسان و حیوان و گیاه و جماد می شود؛ همان گونه که در قرآن آمده است:

(وَلِلِه یَسْجُدُ مَنْ فِی السَّماوَاتِ وَ الاَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ ظِلالُهُم بِالغُدُو وَالْاصَالِ)3

تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند،از روی اطاعت یا اکراه و همچنین سایه هایشان،هر صبح و عصر برای خدا سجده می کنند.

نکته شایان توجه اینکه ، در خطاب ملائکه به حضرت مریم (ع) دستور به سجود قبل از دستور به رکوه آمده است :

(یَا مَریَم اقْنُتی لِرَّبِکَ وَاسْجُدی وَ ارْکَعی مَعَ الرَّاکِعینَ)4

ای مریم ،(به شکرانه این نعمت)برای پروردگار خود ، خضوع کن و سجده بجا آور و با رکوه کنندگان ، رکوع کن.

حال آنکه از نظر ترتیب انجام آن در نماز، باید سجده بعد از رکوع ذکر شود ؛ چنان که در این آیه می خوانیم:

(یَا اَیُهَا الَّذین آمَنُوا ارْکَعُوا وَاسْجُدُوا وَاعْبُدُوا رَبَّکُم وَافْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَّلَکُم تُفْلِحُونَ)5

ای کسانی که ایمان آورده اید، رکوع کنید و سجود بجا آورید و پروردگارتان را عبادت کنید و کار نیک  انجام دهید ،شاید رستگار شوید.

شاید دلیل تقدم پیش گفته ، والاترین مقام سجود از رکوع است.مقام سجده مقام به خاک غلطیدن در برابر حضرت حق و به تعبیری مقام «فناء عن الفناء» است. در این حالت ، آدمی نهایت محوشدن در حق و بی خودی و تهی شدن از خود را در برابر حضرت حق به نمایش می گذارد.

1-اسماعیل بن حماد الجوهری،الصحاح،ج2،ص483.

2-نجم،62

3-رعد،15.

4-آل عمران،43

5-حج،77

6-شکوه وصال ،محمدعلی انصاری صفحات 65 به بعد.