به نام خدا
آثار تربیتی و اخلاقی نماز
در این بخش به بررسی برخی آثار و نتایج بر پایی نماز در زندگی فردی و اجتماعی انسان مومن می پردازیم تا هرچه بهتر با ماهیت انسان ساز این عمل مبارک آشنا شویم و آن را بیش از بیش در حیات ایمانی خویش به جا آوریم.
قسمت دوم: دلیل ارتکاب گناه درعین پایبندی به نماز
پرسش مهمی که مطرح می شود این است که چرا با وجود این اثر عمیق در برپایی نماز ، برخی از نماز خوانان برخی ناپسندی ها را مرتکب می شوند؟
در پاسخ باید گفت به وقوع پیوستن هر امری ، مبتنی بر دو اصل وجود مقتضی و نبود مانع است.
وجود مقتضی که به عنوان علت اثر گذار و عامل تحقق بخش، موجب بروز معلول و ظهور اثر می گردد،تنها زمانی نقش خود را به درستی ایفا می کند که عامل دوم حاصل شود؛ یعنی مانعی بر سر راهش نبوده و زمینه تحقق آثار فراهم باشد.برای نمونه ، وقتی می خواهیم کاغذی را بسوزانیم ،احتیاج به آتش داریم .اما وجود آتش به تنهایی باعث سوختن کاغذ نمی شود، بلکه کاغذ باید از رطوبت پاک شود تا مانعی برای سوختنش نباشد.
نماز نیز مقتضی و علت کمال آدمی و موجب دوری از فحشا و منکر است و چنان قابلیت و قوتی در آن هست که اگر زمینه بروزش فراهم شده و موانع ظهورش زدوده گردد ،کارستان می کند و تاثیرات شگرفی در روح و جان انسان بر جای می گذارد .
بزرگ ترین مانع اثر گذاری نماز، تناقض فکری و تخالف ارادی انسان نماز گزار است .کسی که هنوز تکلیف خود را با خویش روشن نساخته و تصمیم جدی برای اثر پذیری از نماز نگرفته چه انتظاری از نماز خود دارد؟ آنکه تنها پوسته ای از عبادت خویش را دیده و از روی عادت و نه بر مبنای معرفت،آن را به صحنه عمل آورده ،چگونه می تواند محل بروز و ظهور اثرات خورشید وَش و نتایج شکوهمند نماز باشد؟ او که هنوز در انجام گناهان اصرار می ورزد و حتی کمترین مرتبه دوری از گناه ، که همانا تصمیم به ترک گناه باشد ، در خود ایجاد نکرده ، چگونه می تواند قوت نماز را به فعلیت تبدیل کند و منکرات وجودی اش را به معروف بدل سازد؟
حقیقت (اِنَّ الصَّلاهَ تَنْهَی عَنِ الفَحْشَاء وَ المُنْکَرِ)1(نماز انسان را)از زشتی ها و گناه باز می دارد) زمانی رخ می دهد که پرده از چهره زیبای نماز کنار رود و نور خیره کننده اش ،ظلمت جهل و گناه را بزداید و روزنه های آگاهی و خیر را به روی آدمی بگشاید . کمترین حرکت و ابتدائی ترین اقدام برای اثر پذیری از این تحفه نیکوی الهی ، تصمیم به ترک گناه وجود را در اختیار نماز گذاشتن است.اینجاست که نماز با قدرت و صلابت ،چونان کیمیا، اکسیر وجود آدمی را از خاک متعفن به طلای ناب بدل می کند.با نماز انسان در زمین و آسمان محبوب خلایق می شود و رستگاری فرجام کار او می گردد.
در مقابل کسی که تابع شهوات بوده و پاسخ دادن به امیال درونی ،وجه همت او باشد، به نماز بی میل بوده و جایی برای اصالت نماز و تاثیرات آن در خود باقی نمی گذارد آیه زیر سند قرآنی این دعاست:
(فَخَلَفَ مِن بَعدِهِم خَلفٌ اضَاعُوا الصَّلاهَ وَ اتَّبَعُوا الشَّهواتِ فَسَوْفَ یَلْقَونَ غَیًا)2
اما پس از آنان (پیامبران الهی و بندگان خوب خدا)فرزندان ناشایسته ای روی کار آمدند که نماز را تباه کردند و از شهوات پیروی نمودند و به زودی (مجازات)گمراهی خود را خواهند دید.
این آیه ،شریفه ،علت اصلی و دلیل عمده تبعیت از میل ها و کشش های نابجا را تباه کردند نماز و قطع ارتباط با خداوند معرفی می کند؛ ارتباطی که قطع شدنش موجل پیوستن به هر آن چیزی می شود که غیر خدایی است.
بنابراین تنها راه برون رفت از مهلکه شهوات مردافکن ،پایداری در ارتباط مستمر با حضرت اله و کسب آثار و برکات ،از این ارتباط مبارک است ؛ ارتباطی که در قالب و محتوای نماز به آدمیان هدیه شده است.
در همین راستا از پیامبر اکرم (ص)احادیثی روایت شده است :
«وَ رُوِیَ اَنَّ فَتًی مِنَ الانصَارِ کََانَ یُصَلِّی الصَّلاه مَعَ رَسُول اللهِ (ص)وَ یرْتَکِبُ الفَوَاحِشَ فَوُصِفَ ذَلَک لِرَسُولِ الله (ص)فَقَال اِنّ صَلَاتَهُ تنها یَوماً مَا فَلَم یَلْبَث اَن تَابَ»3
نقل شده جوانی از انصار بود که با رسول خدا (ص)نماز می خواند و در عین حال مرتکب کارهای زشت می شد.این رفتار او برای رسول خدا (ص)باز گو شد.[حضرت]فرمود: همانا نمازش روزی او را [از زشت کاری]باز خواهد داشت .دیری نگذشت که آن مرد توبه کرد.
نماز خورشید سرزمین ایمان است و هرکس که خود را در معرض آن قرار دهد از نور و گرمای آن بی نصیب نخواهد ماند.4
1-عنکبوت ،45.
2-مریم،59.
3-محمد باقر مجلسی ،بحار الانوار ،ج 79،ص 198.
4-شکوه وصال ،محمدعلی انصاری ،صفحات 73 به بعد
ممنون از زحمات شما موفق باشید