به نام خدا
آثار تربیتی و اخلاقی نماز
3 : تثبیت وجود
یکی از نشانه های نقص ایمانی و حقارت نفسانی انسان ها ، واکنش های نابخردانه و سست مایه در برابر حوادث و اتفاقات مختلف زندگی است.
قراآن کریم حالات چنین انسانهایی را بازگو می کند و راهکار برون رفت از این مخمصه را اقامۀ نماز می داند:
(اِنَّ الانسَانَ خُلِقَ هَلُوعا"* اِذَا مَسَّهُ الشَّر جَزُوعا"*وَ اِذَا مَسَّهُ الخَیْرُ مَنُوعا"* اِلاَّ المُصَلِّینَ* الَّذینَ هُم عَلَی صَلَاتهِم دَائمُونَ)1
به یقین، انسان ، حریص و کم طاقت آفریده شده است. هنگامی که بدی به او رسد بی تابی می کند و هنگامی که خوبی به او رسد مانع دیگران می شود (و بخل می ورزد).مگر نمازگزاران ؛ آنها که نمازها را پیوسته به جا می آورند.
در ذات و نهاد آدمی نآرامی وجود دارد .از همین روست که به او«انسان» می گویند تا نوسان و دیگرگونی و ناپایداری جان و روح او را بازگو کنند.2 البته این یکی از معناهای واژۀ «انسان»است. به روح و جانش نیز«قلب» می گویند تا دیگرگونی و زیر و رو شدن های وجودی اش را نشان دهند.3 در این اوضاع و احوالِِ نابسامان، آنچه به فریادِ جان ملکوتی آدمی می رسد و او را از این مهلکه رهایی داده و به او وحدت و قرار می بخشد، «اقامه نماز» و ایمان پروری بر اساس آموزه های اصیل این عمل قدسی است.
در فرازی دیگر از قرآن مجید ، بعد از آنکه حضرت سبحان ، نبی مکرم اسلام را به استقامت و پایداری در برابر ناملایمات امر می کند، جان مایه اصلی استقامت را در اقامه نماز خلاصه می کند :
(فَاسْتَقِم کَمَا اُمِرتَ وَ مَن تَابَ مَعَکَ وَ لاَ تَطْغَوا اِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصیرٌ*وَ لاَ تَرْکَنُوا الَی الذینَ ظَلَموا فَتَمسَّکُمُ النَّار وَ مَا لَکُم مِن دُونِ اللهِ مِن اَولیاءَ ثُمَّ لَا تُنْصِرونَ * وَ اَقِمِ الصَّلاَه طَرَفَی النَّهار وَ زُلََفاً مِنَ الَّیلِ اِنَّ الحَسَنَاتِ یُذْهِبنَ السَّیاتِ ذَلِکَ ذِکْری لِلذَّاکرینَ)4
پس همانگونه که فرمان یافته ای ، استقامت کن و همچنین کسانی که با تو به سوی خدا آمده اند باید (استقامت کنند)و طغیان نکنید که خداوند آنچه را انجام می دهید می بیند و بر ظالمان تکیه ننمایید ، که موجب می شود آتش شما را فرا گیرد و در آن حال ، هیچ ولی و سرپرستی جز خدا نخواهید داشت و یاری نمی شوید. در دو طرف روز و اوایل شب ، نماز را بر پا دار؛ چرا که حسنات ،سیئات (وآثار آنها)را از بین می برند؛ این تذکری است برای کسانی که اهل تذکرند.
آری،اقامۀ نماز موجب تثبیت جان بی قرار آدمی شده و او را در سرزمین امن ایمان ، مستقر می کند. اگر یاد و نام حضرت دوست در ذهن و زبان انسان نباشد و قلب آدمی از محبت تهی باشد ، زندگی سخت و تنگ شده و هوای آن آلوده و نفس گیر می شود. خداوند در سوره مبارکه طه می فرماید:
(وَ مَنْ اَعْرضَ عَنْ ذِکْری فَانَّ لَهُ مَعیشه ضَنکاً وَ نَحْشرُهُ یَوْمَ القِیَامَه اَعْمَی * قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنی اَعْمَی وَ قَد کُنْتُ بَصیراً * قَالَ کَذَلِکَ اَتَتْکَ آیاتُنَا فَنَسیِتَهَا وَ کَذَلِکَ الیَوْم تُنْسی)5
و هرکسی از یاد من روی گردان شود ، زندگی (سخت و تنگی خواهد داشت)و روز قیامت ، او را نابینا محشور می کنم. می گوید پروردگارا چرا نابینا محشورم کردی؟ من که بینا بودم ،می گوید: آن گونه که آیات ما برای تو آمد و تو آنها را فراموش کردی ،امروز نیز تو فراموش خواهی شد. 6
1-معارج ، 23-19
2-احمد بن محمد قیومی ، المصباح المنیر، ج 2 ،ص630.
3-حسین بن محمد مفضل (راغب اصفهانی)،المفردات ،ص681.
4-هود،114-112
5-طه،126-124.
6- شکوه وصال ،محمدعلی انصاری، صفحات 78 به بعد
با تشکر از حسن سلیقه و دقت نظر استاد محترم امید است مورد توجه و عمل حقیر و بینندگان عزیز و قبول و رضای حقتعالی واقع شود.