تعریف قرارداد آتی
قرارداد آتی یا فیوچر : قراردادی که در آن خریدار و فروشنده توافق می کنند ، مقدار معینی از کالای مشخص را با کیفیت مشخص ، قیمت معلوم ، در زمان و مکان مشخص معامله کنند.
.
یک قرارداد آتی برای یک درجه ، مقدار ، ماه تحویل و قیمت معین منعقد می گردد.
رتبه ، مقدار ، تاریخ تحویل ، نحوه ارائه قیمت ، میزان سپرده اصلی یا جبرانی برای هر نوع قرارداد همزمان با افتتاح معامله از طریق بورس تعیین و مشخص خواهد شد. در مجموع فقط تعیین قیمت در اختیار طرفین قرارداد آتی گذاشته می شود.
.
داد و ستد این قرارداد تنها در تالار بورس صورت می گیرد . تدوین مقررات و برقراری ضمانت اجراء آن در خصوص چگونگی داد و ستد قراردادهای آتی در زمره اختیارات و مسئولیتهای بورس است .
.
فواید قرارداد آتی (چرا قرارداد آتی )
فوایدی که قراردادآتی برای معامله کنندگان دارد ، بشرح زیر می باشد :
.
۱ – برای تولید کننده محصول
به وسیله قراردادآتی فروشنده ( تولید کننده ) می تواند قیمت فروش مورد نظر خود را برای زمان آینده تثبیت نمایند . و دربرابر نوسانات مربوط به تغییر قیمت کالا ، قیمت مد نظر خود را حفظ نماید و از ریسک مربوط به نوسانات قیمت جلوگیری نمایند . تولید کنندگان می توانند از طریق فروش کالا بصورت غیابی ، سفارش ساخت محصولات را دریافت نمایند .
.
تولید کنندگان ، پردازش گران ، و توزیع کنندگان فلزات از قراردادهای آتی بمنظور هج کردن (پوشش خطر ) در برابرریسک قیمت استفاده می نمایند. وی می تواند در صورت فاصله گرفتن قیمتها از قیمت پیشنهادی قرارداد خود را واگذار نمایند .
.
۲ – برای خریدار ( مصرف کننده )
مصرف کننده کالا نیز می تواند از طریق این قرارداد از دریافت میزان کالای مورد نظر خود در ماه مورد نظر با قیمت تثبیت شده اطمینان حاصل نماید . وی می تواند کالای مورد نیاز خود را برای زمان مورد نظر با قیمت مورد نظر خود تثبیت نمایند. مصرف کننده می تواند در صورت فاصله گرفتن قیمتها از قیمت پیشنهادی قرارداد خود را در بورس واگذار نماید .
.
۳ – برای بورس بازان
بورس بازان (دلالان ) نیز می توانند از نوسانات قیمت قرارداد آتی یا خرید و فروش قرارداد آتی سود کسب نمایند. این افراد با خرید و فروش قرارداد آتی در جهتی که از قیمتها پیش بینی می نمایند می توانند سود کسب نمایند ، بعنوان مثال در زمانی که قیمتها در حال افزایش می باشد با خرید یک قرارداد آتی به قیمت پایین تراز روند افزایشی قیمت سود کسب نماید و در زمانی که قیمتها در حال کاهشمی باشد می تواند با فروش یک قرارداد آتی از روند کاهشی قیمتها سود کسب نماید .
.
سپرده قرار دادآتی چیست ؟
هر کدام از طرفین خریدار و فروشنده بمنظور تعهد به خرید یا فروش کالای مورد نظر می بایست درصدی از ارزش کالا را بعنوان سپرده یا ودیعه نزد کارگزار در وجه اتاق پایاپای نگهدارند .
.
در صورتی که یک معامله گر اقدام به خرید یا فروش قرارداد آتی نماید ، ملزم به واریز سپرده خواهد بود. این سپرده در حکم سپرده حسن انجام کار در خصوص نمایش تعهد خریدار نسبت به پرداخت بهای کالا به هنگام تحویل و تعهد فروشنده نسبت به تحویل کالا در موعد تحویل می باشد .
.
– واریز سپرده هم بر عهده خریدار و هم بر عهده فروشنده یک قرارداد آتی خواهد بود
.
– در هر قرارداد آتی ، حداقل سطوح سپرده مخصوص به آن که از طریق بورس محل داد و ستد تعیین و ابلاغ می گردد . معمولا بین ۵ الی ۱۰ درصد از ارزش هر قرارداد بعنوان سپرده نزد کارگزار در وجه اتاق پایاپای واریز می شود .
.
بطور مثال : اگر قرارداد فیوچر تحویل مس کاتد شرکت ملی مس برای ماه شهریور ۱۳۸۴ برای هر کیلو ۳۵۰۰ تومان باشد ،میزان هر قرارداد ۱۰ تن باشد ، ارزش این قرارداد ۳۵ میلیون تومان می باشد ، واریز ۵ درصد از این قرارداد بعنوان سپرده ، معادل ۱۷۵۰۰۰۰ تومان می باشد ، که هر کدام از طرفین قرارداد این مبلغ را واریز می نمایند .
.
– سپرده واریز شده متناسب با افزایش و کاهش سطح قیمتها تغییر می یابد. قرارداد آتی منتشره در جریان هر روزمتناسب با قیمت روز از طریق اتاق پایاپای اصلاح حساب می گردند. سود یا زیان هر فرد بصورت روزانه محاسبه می گردد .
.
– در صورت کاهش سرمایه مشتری به پاییین تر از یک سطح تعیین شده واریز سپرده جبرانی الزامی خواهد بود . درصورتیکه مشتری نزد کارگزار وکالت داشته باشد. کارگزار میبایست وجه را واریز نماید.
.
چگونه قرارداد آتی بخریم ؟
بمنظور خرید یک قراردادآتی می بایست مراحل زیر را طی نمود :
.
۱ – بورس ، شیوه هر قرارداد آتی را برای هر کالا بصورت استاندارد شده تعیین می کند ، بطوریکه برای هر قرارداد زمان تحویل ، میزان هر کالا ، سایر مشخصات ریز مربوط به کالا و میزان سپرده هر قرارداد آتی از طریق بورس تعیین می شود .
.
۲ – خریدار و فروشنده با دردست داشتن مدارک شناسایی و تکمیل فرم درخواست کد و بیانیه ریسک اقدام به اخذ کد معاملاتی می نمایند.
.
۳ – خریدار و فروشنده حساب بانکی در اختیار بورس را افتتاح می نمایند و سپرده قرارداد آتی را در آن حساب واریز می نمایند.
.
۴ – خریدار ( متقاضی خرید ) بر اساس استانداردهای تعیین شده بورس برای معامله هر فلز به شیوه قرارداد آتی ، اقدام به تکمیل فرم درخواست خرید می نماید .
.
۵ – خریدار و فروشنده با توجه به زمان موعد تحویل کالا بر نرخ قیمت رقابت مینمایند. ( به عنوان مثال قرارداد تحویل ۱۰( تن مس کاتد شرکت ملی مس با خلوص ۹۹ درصد جهت تحویل در ماه شهریور ۸۴
.
۶ – پس از توافق خریدار و فروشنده برروی نرخ قیمت برای هرفلز در قراردادآتی طرفین مبلغی به عنوان سپرده قرارداد آتی( معمولا ۵ درصد ) بمنظور حسن انجام قرارداد در وجه اتاق پایاپای واریز می نمایند .
.
۷ – هزینه کارگزاران و عوارض بورس نیز به همراه سپرده قرارداد آتی به حساب اتاق پایاپای واریز می شود . اتاق پس از کسر سهم بورس ، کارمزد کارگزاران را به حساب آنها واریز مینماید. سپرده پرداختی از سوی خریدار به نام وی ثبت می شود .
.
۸ – پس از انعقاد قرارداد آتی بین خریدار و فروشنده ، خریدار می تواند قرارداد خود را در تابلو بورس عرضه نماید. در این حالت رقابت بر روی تابلو بورس بر اساس قیمت فروش پیشنهادی صورت میگیرد . پس از خرید قرارداد آتی توسط خریدار جدید مسئولیت تحویل کالا به خریدار جدید منتقل می گردد.
.
۹ – در صورتیکه هرکدام از طرفین قرارداد تمایلی به ماندن در قرارداد نداشته باشند می توانند قبل از تاریخ سر رسید اقدام به مختومه ساختن قرارداد از طریق اعمال موقعیتی بر عکس موقعیت فعلی اقدام نمایند .
..
۱۰ – تحویل کالا :
الف – آخرین روز در رابطه با یک قرار داد آتی از سوی بورس تعیین خواهد شد .
.
ب – ارسال اطلاعیه آمادگی تحویل از سوی دارنده موقعیت باز فروش قرارداد آتی به اتاق پایاپای
.
ج – مطلع نمودن کارگزاران خریدار و بنابراین دارندگان موقعیت باز خرید توسط اتاق پایاپای جهت واریز وجه کالا
.
د – واریز ۲۵ درصد و ۷۵ درصد وجه کالا توسط خریداران به اتاق پایاپای
.
ه – انتقال کالا و وجوه بین خریدار و فروشنده توسط اتاق پایاپای
.
سود یا زیان در قرارداد آتی چگونه تعیین می شود ؟
سود یا زیان در قرارداد آتی در هر روز بر اساس نرخ مبادله کالا در تالار بورس محاسبه و به حساب هر فرد تعلق می گیرد .با توجه به قیمتی که کالای مورد مبادله در هر روز دارد ، به کالا سود یا زیان تعلق می گیرد .
..
– در حالتی که قیمتها کاهشمی یابد ار حساب سپرده خریدار کسر و به حساب سپرده فروشنده افزوده می گردد .
.
– در حالتی که قیمتها افزایشمی یابد از حساب سپرده فروشنده کسر و به حساب سپرده خردیدار واریز می گردد . در هر روز به نسبتی که قیمتها افزایش یا کاهش می یابد در حساب هر یک از طرفین تغییر صورت می گیرد
.
چگونگی سفارش یک قرارداد آتی:
۱ – مدارک مورد نیاز
.
الف – فرم درخواست خرید یا فروش ( فرم کاغذی ، کامپیوتری ، و…. )
ب – عناصر یک سفارش در یک فرم
تعیین خرید یا فروش – مقدار سفارش – ماه تحویل – نوع کالا – صدور هر نوع دستورالعمل خاص ، از قبیل زمان یا محدوده قیمت .
..
چگونه یک قرارداد آتی بفروشیم ؟
– تولید کننده یا هر شخصی که مایل است بعنوان فروشنده در قراردادآتی وارد شود می تواند قراردادآتی یک کالای خاص راکه تحت قوانین بورس وجود دارد بفروش رساند
.
بعنوان مثال : تولید کننده مس می تواند یک قرارداد آتی تحویل ۱۰ تن مس کاتد با خلوص ۹۹ درصد را جهت تحویل در ماه شهریور ۱۳۸۴ با قیمت ۳۵۰۰ تومان بفروش رساند .
.
– یک شخص حقیقی یا حقوقی که تولید کننده مس نیست می تواند همان قرارداد را در بورس بفروش رساند
.
– به این ترتیب که فروشنده ( تولید کننده ) یا ( متقاضی فروش ) یک میزان کالا به شیوه قرارداد آتی درخواست فروش کالا را به کارگزار صادر می نماید .
.
– حق الزحمه کارگزارو حق الزحمه بورس را بهمراه مبلغ ودیعه مورد نیاز به حساب در اختیار بورس واریز می نماید .
.
– کارگزار فروشنده اقدام به فروش کالای مورد نظر در بورس بصورت آتی می نماید .
.
– بر اساس نرخ خرید و فروش روزانه مبلغ ودیعه فروشنده تصحیح می گردد و سود یا زیان وی محاسبه می گردد .
.
– فروشنده می تواند قبل از سررسید اقدام به خروج از قرارداد نماید .
.
– در صورتی که وی از قرارداد خارج نشود می بایست به تحویل کالا در زمان مشخص شده و در قیمت همان روز اقدام نماید .
..
و چنانچه خود مالک کالا نباشد ، می بایست معادل نقدی کالا در همان زمان را به خریدار تحویل نماید .
.
چگونه از یک قرارداد آتی خارج شویم ؟
یکی از مهمترین ویژگی های قرارداد آتی قابلیت خروج از قرارداد است در صورتی که خریدار یا فروشنده پس از مدت زمانی بر اساس سیر قیمتها تمایل به ماندن در قرارداد نداشته باشند ، می توانند از طریق موقعیتی بر عکسموقیعیت خوداقدام و از قرارداد خارج شود . مثال :
..
– چنانچه فردی یک قرارداد آتی ۱۰ تن مس کاتد خرید نموده با فروش آن می تواند از قرارداد آتی خارج شود .
.
– و چنانچه فردی که ۱۰ تن مس کاتد فروخته با خرید یک قرارداد مشابه می تواند از قرارداد آتی خارج شود .
.
چگونه قیمت مورد نظر خود را پوشش نمائیم ؟ ( چگونه هج نمائیم ؟ )- هج کردن ( پوشش خطر ) عبارت است از یک معامله قرارداد آتی که در آینده به عنوان جایگزین یک معامله نقدی عمل می کند .
..
– اجرای قرارداد های آتی به تولید کنندگان اجازه خواهد داد تا در بازار نقشموثری در مدیریت ریسک بازی نمایند.
.
– تولید کننده می تواند در زمانی که قیمتها روند کاهشی دارد ، با فروش قرارداد آتی به قیمتی بالاتر از ریسک کاهش قیمتها در قراردادآتی سود ببرد .
.
– آنچه استفاده از هج ( پوشش خطر ) را سود مند می سازد این است که قیمتهای نقدی و قرارداد آتی برای یک کالا از گرایش افزایش یا کاهش برخوردار بوده و از این رو زیان وارده از یک قرارداد از طریق سود به دست آمده از قرارداد دیگر خنثی و جبران گردد.
.
چگونه در قراردادهای آتی سرمایه گذاری نمائیم ؟
در دنیا متداول ترین شیوه سرمایه گذاری بر روی فلزات استفاده از قراردادهای اتی می باشد . صندوق های سرمایه گذاری ، اشخاص از قراردادهای آتی جهت کسب سود استفاده می نمایند.
.
با توجه به اینکه مبالغ پرداختی جهت خرید این قراردادها ناچیز می باشد . سرمایه گذاران اقدام به خرید یک قرار داد آتی می نمایند و با افزایشقیمت این قراردادها را به فروش می رسانند.
.
سرمایه گذاران ا به گونه های مختلفی از این قراردادها می توانند سود ببرند :
– سرمایه گذار با پیش بینی از روند قیمت فلز در آینده اقدام ( پیش بینی روند افزایشی قیمت ) در حال حاضر اقدام به خرید یک قرارداد آتی می نماید و از تغییرات افزایشی قیمت بصورت روزانه بهره مند شود.
.
– تولید کننده گان با استفاده از این قرارداد ها می توانند در حالتی که پیش بینی می گردد که قیمت کالا روند کاهشی داشته باشد ، اقدام به فروش قراردادآتی کالای خود با قیمت مد نظر خود ( بالاتراز قیمتی که اتفاق خواهدافتاد ) . در این حالت تولید کننده با فروش قرارداد آتی کالای خود توانسته در زمانی که قیمتها روند کاهشی داشته اند مبالغ بالاتری بفروش رساند .
.
– در این نوع قراردادها حتی شخصمی تواند بدون داشتن یک کالا اقدام به فروش کالا به مبلغ مشخصی نماید در این حالت شخصکالایی را که قیمت آن کاهشمی یابد با قیمت گران تری درآینده بفروش می رساند .__
.
نحوه انجام معاملات آتی در بورس کالا
انجام معاملات آتی در بورس کالای ایران طی مراحل زیر انجام می شود:
.
۱ – مراجعه به شرکت کارگزاری با در دست داشتن اصل شناسنامه و کارت ملی جهت احراز هویت
۲- تکمیل فرم درخواست کد معاملاتی
۳ – تکمیل فرم بیانیه ریسک
۴ – دریافت معرفی نامه از شرکت کارگزاری جهت افتتاح حساب در اختیار
۵ – افتتاح حساب در اختیار به نام مشتری
۶ – واریز وجه به حساب در اختیار افتتاح شده
۷ – تکمیل فرم درخواست خرید یا فروش
۸ – انجام معامله توسط معامله گر کارگزاری
..
توضیحا اینکه حساب در اختیار به نام مشتری بوده ولی اجازه برداشت از آن حساب از صاحب حساب ساقط و به شرکت بورس کالای ایران داده شده است.
.
