حدیث هفته:توسل به رسول خدا صلی الله علیه واله و اهل بیت علیه السلام جایز است یاخیر؟ آیا این عمل شرک محسوب میگردد؟

بسم الله الرحمن الرحیم

به نام آن خداوندی که هم ایجاد وآفرینش نعمت ها و هم بقا و دوام نعمت ها هر دو در کف با کفایت حضرت اوست

 

حقیقت توسل1

در این قسمت مناسب است به شبهه ای اشاره کنیم که وهابیان درباره توسل و استعانت از غیر خداوند مطرح کرده اند:

القاکنندگان این شبهه معتقدند بطور کلی توسل و استعانت از غیر خداوند صحیح نیست و شرک محسوب میشود؛ لذا توسل به رسول خدا صلی الله علیه واله و اهل بیت علیهم السلام و زیارت قبور این حضرات را جایز نمی دانند و می گویند این کار با (اِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ اِیَّاکَ نَسْتَعْیِنْ) منافات دارد. درباره این شبهه پاسخ های مفصلی می توان بیان کرد که در این مقام ، فقط به شکل اختصار مطالبی مطرح میشود:2

نخست اینکه خداوند در قرآن کریم ، رجوع به رسول خدا صلی الله علیه واله و توجه و توسل به ایشان را عملی مجاز دانسته است و در شمول توبه و رحمت خود بر بندگان ، روی آوردن به پیامبر صلی الله علیه واله و وساطت او را نیز مطرح می فرماید:

(وَلَوْ اَنَّهُمْ اِذْ ظَلَمُوا اَنْفُسَهُم جَاءُوکَ فَاسْتَغْفَروُا اللهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسولُ لَوَجَدُوا اللهَ تَوَّابا" رَحِیما)3

و اگر آنان وقتی به خود ستم کرده بودند، پیش تو می آمدند و از خدا آمرزش می خواستند و پیامبر صلی الله علیه واله برای آنان طلب آمرزش می کرد، قطعا" خدا را توبه پذیر مهربان می یافتند.

رجوع به غیر خداوند در میان انبیای پیشین نیز وجود داشته است : هنگامی که فرزندان یعقوب نبی علیه السلام از کرده خود درباره یوسف پیامبر علیه السلام پشیمان شدند ، نزد پدر آمده و از او خواستند که از خداوند رحمان برای ایشان طلب استغفار کند:

(قَالُوا یَا اَبَانَا اسْتَغْفِر لَنَا ذُنُوبَنَا اِنَّا کُنَّا خَاطِئیِنَ)4

گفتند ای پدرما، برای گناهان ما آمرزش خواه که به راستی ما خطا کار بودیم .

حضرت یعقوب علیه السلام نیز مخالفتی نکرد و به ایشان وعده داد که :

(قَالَ سَوْفَ اَسْتَغْفِرُ لَکُم رَبِّی اَنَّهُ هُوَالغَفُورُ الرَّحِیمُ)5

گفت : به زودی از پروردگارم برای شما آمرزش می خواهم که همانا آمرزنده مهربان است .

در اثبات جواز توسل ، روایات متعددی نقل شده است ؛از جمله عثمان بن حنیف که در دوران خلافت امیرالمومنین علیه السلام والی بصره بود، می گوید: مرد نابینایی نزد پیامبر صلی الله علیه واله آمد و گفت از خدا بخواه دیدگانم را شفا بخشد . حضرت فرمود: اگر می خواهی دعا می کنم؛ اما اگر صبر کنی ، برای تو بهتر است . آن مرد گفت: یا رسول الله ، من عافیت چشمم را میخواهم .یامبر صلی الله علیه واله فرمود: وضو بگیر و دو رکعت نماز بگذار و خدا را با این دعا بخوان :

«اَللّهُمَّ اِنِّی اَسْاَلُکَ وَ اَتَوَجَّهُ اِلَیْکَ بِمُحَمَّدٍ نَبِیِّ الرَّحْمَهِ یَا مُحَمَّدُ اِنِّی اَتَوَجَّهُ بِکَ اِلَی رَبِّی فَی حَاجَتِی  هذهِ فَتُقضی لِی الَلّهُمَّ شَفِّعْهُ فِیَّ»6

خدایا، همانا من از تو می خواهم و به واسطه [حضرت] محمد صلی الله علیه واله که نبی رحمت است ، به سوی تو رو میکنم . ای محمد، همانا من به واسطه تو به سوی پروردگارم درباره این حاجتم توجه میکنم تا [با این توجه و توسل]حاجت من روا شود . خدایا شفاعت و وساطت پیامبرت را در[ این کار] من بپذیر.

عثمان بن حنیف می گوید: مجلس ما چندان به درازا نکشید و به خدا سوگند ما هنوز پراکنده نشده بودیم که مرد نابینا نزد ما آمد ، در حالی که گویا از روز نخست بیمار نبود.

بنابراین توسل به پیامبرصلی الله علیه واله و اهل بیت ایشان علیهم السلام هنگامی که به شیوه ای باشد که به واسطه آنها به سوی خداوند توجه کنیم ، مسئله ای است پذیرفته شده که نه تنها هیچ ایرادی بر آن وارد نیست ، بلکه راهگشاست .البته این توسل ، محدود به حیات دنیوی آن بزرگواران نمی شود ؛ زیرا زندگی همه انسانها از جمله انبیا و اولیا، پس از انتقال آنان به عالم برزخ نیز ادامه دارد. این مسئله  شواهد  و دلایل فراوانی در قرآن و روایات دارد که در جای خود بدان پرداخته میشود .

از سویی نیز خداوند متعال همانگونه که با عباداتی مانند نماز و روزه و خدمت خلق ، موجبات نزدیکی انسان به حضرتش را فراهم می کند، وسایل دیگری نیز برای تقرب به خویش قرار داده است که از جمله آنها وجود مقدس پیامبر اسلام صلی الله علیه واله و ائمه معصومین علیهم السلام هستند. پس اگر مسلمانان از غیر خدا یاری می جویند، این توجه ، استقلالی نیست ؛ بلکه توجه به همان راههایی است که خداوند پیش روی آنها نهاده است . 

 1. تفسیر مشکاه استاد محمدعلی انصاری ،جلد اول، ص 270 به بعد.

2. برای مشاهده پاسخ تفصیلی به کتاب بربال قرب (نگاهی به مفهوم توسل) همین نویسنده مراجعه فرمائید.

3. نساء 64.

4. یوسف 97.

5. یوسف 98.

6.احمد بن حنبل،المسند ج4، ص138؛ احمد بن شعیب نسائی، السنن ، ج6، ص169؛ سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الصغیر، ج1، ص183؛….