بسم الله الرحمن الرحیم
به نام آن خداوندی که هم ایجاد وآفرینش نعمت ها و هم بقا و دوام نعمت ها هر دو در کف با کفایت حضرت اوست
مصادیق نعمت یافتگان :
صِرَاطَ اَّلذینَ اَنْعَمْتَ عَلَیهِمْ غَیرِ الْمغْضُوبِ عَلَیهِم وَ لَا الظَّالِّینَ
راه آنان که برایشان نعمت بخشیدی نه آنان که مورد غضب اند و نه ره گم کردگان
خداوند می فرماید صراط مستقیم راه آن کسانی است که مشمول نعمت خداوند شده اند . حال ، پرسش اینجاست که اولا" نعمتی که در اختیار این گروه قرار گرفته از کدام نوع است و ثانیا" این نعمت یافتگان چه کسانی هستند؟
در پاسخ به سوال اول باید گفت : مراد از نعمت در این آیه نمی تواند نعمت های ظاهری باشد ؛ زیرا در این صورت باید صراط مستقیم راه کسانی باشد که از امکانات ماده و دنیویِ بیشتری برخوردارند. البته این مطلب بدان معنا نیست که نعمت های ظاهری مذوم هستند ، بلکه تمام آنها در جای خود بجا و پسندیده اند . خداوند در قران کریم نعمت های ظاهری را زینت معرفی می کند و می فرماید:
(الْمَالُ وَ البَنُونْ زِینَهُ الْحَیاهِ الدُّنْیا)1
مال و فرزند زینت زندگی دنیایند.
اما این نعمت ها در محدوده جهان ماده معتبرند و زینت روی زمین هستند:
(اِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَی الْاْرضِ زِینَهٌ لَهَا)2
درحقیقت ، ما آنچه بر زمین است ، زینتی برای آن قرار دادیم
در حالی که نعمتی که در (صراط الذین انعمت علیهم) مد نظر است ، نوعی زینت درونی است ؛ مثلا" خداوند ایمان را نعمتی قلبی و باطنی معرفی می کند و می فرماید:
(حَبَّبَ الَیکُمُ الْایِمَانَ وَ زَیَّنَهُ فِی قُلُوبِکُم)3
[لیکن خدا] ایمان را برای شما دوست داشتنی گردانید و آن را در دل های شما بیاراست.
نعمت های ظاهری ، زندگی انسان را سامان می بخشد؛ اما هنگامی که نعمت های باطنی به میدان می آیند، شیوه استفاده از نعمت های ظاهری برای انسان معنادار می شود. انسان از دریچه شریعت بهتر می تواند طبیعت را درک کند و کسی که از نعمت هدایت بهره مند است ، از نعمت های مادی نیز به شکل درست تری استفاده می کند. به بیان دیگر، با وجود نعمت های باطنی چون ایمان و هدایت ، نعمت های ظاهری نیز تفسیر دیگری یافته و جلوه ای دیگر می یابند.
بنابراین همان طور که بیان شد، نعمتی که خداوند در این آیه مطرح می کند، نعمت باطنی است و آن همان نعمت هدایت خاصه است که در آیه قبل بدان اشاره شد.
در روایتی از امیرالمومنین علیه السلام آمده است :
«لَیْس هَوُلَاء الْمُنْعَمَ عَلَیْهِمْ بِالْمَالِ وَ صِحَّهِ الْبَدَنِ وَ اِنْ کَانَ کُلٌ هذَا نِعْمَهً مِنَ اللهِ ظَاهِرهً اَلَا تَرَوْنَ اَنَّ هَوُلَاء قَدْ یَکُونُونَ کُفَّارا اَوْفُسَّاقا" فَمَا نُدِبْتُمْ اِلَی اَنُ تَدْعُو بِاَنْ تُرْشَدُوا اِلَی صِرَاطِهِم وَ اِنَّمَا اُمِرْتُمْ بِالدُّعَا بِاَنْ تُرْشَدُوا اِلَی صِرَاطِ الَّذِینَ اُنْعِم عَلَیْهِمْ بِالْایمَانِ بِاللهِ و تَصْدیقِ رَسُولِهِ وَ بِالْوَلَایهِ لِمُحَمَّد وَ آلِهِ الطَّیبینَ وَ اَصْحَابِهِ الخَیِّرینَ المُنْتَجِبینَ وَ بِالتَّقیَّهِ الْحَسَنَهِ الَّتِی یُسْلَمُ بِهَا مِنْ شَرَّ عِبَادِاللهِ وَ مِنْ الزِّیَادَهِ فِی آثَامِ اَعْدَاءِ اللهِ وَ کُفْرِهِم بِاَن تُدَارِیَهُمْ وَ لَا تُغْرِیَهُم بِاَذَاکَ وَ أَذَی المُومِنِینَ وَ بِالْمَعْرِفَهِ بِحُقُوقِ الْاِخْوانِ مِنَ المُومِنیِنـنَ»4
مقصود از نعمت یافتگان ، آنهایی هستند که نعمت مال و تندرستی دارند؛ گرچه همه اینها نعمتهایی ظاهری خداوند محسوب می شوند. مگر نمی بینید که اینان [نعمت یافتگان]گاهی از کافران و فاسقان هستند؟ پس شما مامور نشدید تا دعا کنید خدا شما را به راه اینان ارشاد کند ، بلکه امر شدید تا دعا کنید خدا شما را به راه آنانی راهنمایی کند که به ایشان نعمت ایمان به خدا و تصدیق رسول او (ص) و ولایت محمد(ص)و خاندان پاک و اصحاب برگزیده اش را عطا فرموده و به [نعمت] تقیه نیکو[امر شُدید] که به سبب آن از شر بندگان خدا و از فزونی گناه دشمنان خدا و کفرشان سالم مانید و [نیز]اینکه با آنها مدارا کنید و آنها را به آزار خود و دیگر مومنان وادار نکنید و [نیز امر شُدید]به شناخت حقوق برادران مومن خود.5
اما در پاسخ به این پرسش که مصادیق این راه یافتگان به صراط مستقیم چه کسانی هستند باید گفت :
انبیا، صدیقین ، شهدا، صالحین و این چهار گروه موضوع حدیث هفته آینده خواهد بود.
1-کهف، 46
2-کهف ،7
3-حجرات ، 7
4-محمدبن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق) ،معانی الاخبار ، صص 37- 36.
5-تفسیر مشکات ، محمدعلی انصاری ، ج 1 ، ص 310
با تشکر از حسن سلیقه ونوع انتخاب زیبای شما دفتر خانه ۳۶۲ کاشان