بسم الله الرحمن الرحیم
به نام آن خداوندی که هم ایجاد وآفرینش نعمت ها و هم بقا و دوام نعمت ها هر دو در کف با کفایت حضرت اوست
انبیاء ، صدیقین ، شهدا و صالحین کسانی هستند که مشمول نعمت هدایت خاصه و لطف ویژه خداوند می شوند.
انبیاء
گروه اول انبیای الهی هستند که صراط مستقیم در ایشان تجلی یافته و مشمول هدایت خاصه خداوند شده اند. خداوند متعال در قرآن کریم درباره حضرت ابراهیم (ع)می فرماید:
(وَ کَذلِکَ نُرِی اَبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّماوَاتِ وَ الْاَرضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ)1
و این گونه ، ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم تا از یقین کنندگان باشد .
ابراهیم (ع)کسی است که ملکوت آسمانها و زمین را در نور دیده و به مقام امامت نائل شده است.
همچنین درباره نبی مکرم اسلام (ص)می فرماید:
(سُبْحانَ الَّذِی اَسْرَی بِعَبْدِهِ لَیلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ اِلَی الْمَسْجِدِ الاَقْصَی الَّذِی بَارَکْنَا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنَا اِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیرُ)2
منزه است آن که بنده اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی که پیرامون آن را برکت داده ایم ، سیر داد تا از نشانه های خود به وی بنمایانیم که او همانا شنوای بیناست.
این آیه به نوعی بیانگر هدایت ویژه الهی به صورت تام و تمام برای پیامبر اسلام (ص)است . بنابراین پیامبر اکرم (ص)و حضرت ابراهیم (ع)، موسی(ع)عیسی (ع)و سایر انبیای الهی ، از اولین مصادیق کسانی هستند که خداوند به آنان نعمت داده است و ایشان راهنمایان صراط مستقیم الهی اند.
صدیقین
«صدیقین»جمع صدیق است و با «صادق» تفاوت دارد: صادق به کسی می گویند که راست گوست ؛ اما صدیق کسی است که گفتار او کردارش را تصدیق می کند و کردار او گفتارش را: «اَلَّذی یُصدَّقُ قَولُهُ بِالعَمَلِ»3در واقع ، مقام صدیق، مقام خلوص و صفا و یکرنگی است . خداوند درباره رسول مکرم اسلام (ص)می فرماید:
(آمَنَ الرَّسولُ بِمَا اُنْزِلَ اِلَیهِ مِنْ رَبِّهِ وَ المُومِنُونَ کُلٌ آمَنَ بِاللهِ وَ مَلَائِکتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لَا نُفُرِّقُ بَینَ اَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قَالُوا سَمِعْنَا وَ اَطَعْنَا غُفْرَانَکَ رَبّّنَا وَ اِلَیکَ الْمَصیرُ)4
پیامبر(ص) بدانچه از جانب پروردگارش بر او نازل شده ، ایمان آورده است و مومنان همگی به خدا و فرشتگان و کتاب ها و فرستادگانش ایمان آوردند [و گفتند:]میان هیچ یک از فرستادگانش فرق نمی گذاریم و گفتند: شنیدیم و گردن نهادیم . پروردگارا ، آمرزش تو را [خواهانیم]و به سوی تو پایان ماست.
یعنی پیامبر کسی است که به آنچه می گوید، اعتقاد کامل دارد و خود، اولین عمل کننده به گفتار خویش است . چنین کسی که جز به حق و برای حق سخن نمی گویدو مطابق آن نیز عمل می کند، «صدیق»نامیده می شود.
شهداء
معنای واژه شهید در قرآن ، شاهد و گواه است و کسی بدین وصف متصف می شود که دارای آگاهی کامل و بصیرت تمام باشد.5 به عبارتی ، واژه شهدا به کسانی اطلاق می شود که از آگاهی کافی برخوردارند و با مهم ترین سرمایه های علمی در وادی حق گام می گذارند. این گروه ، مصادیق صراط مستقیم و ره یافتگان کوی هدایت هستند؛ از جمله ، خداوند رسول اکرم (ص)را فردی آگاه و دارای بصیرت کامل معرفی می کند و می فرماید:
(فَکَیفَ اِذَا جَئنَا مِنْ کُلِّ اُمَّهٍ بِشَهیدٍ وَ جِئنَا بِکَ عَلَی هوُلَاء شَهِیدا")6
پس چگونه است [حالشان]آنگاه که از هر امتی گواهی آوریم و تو را نیز بر آنان گواه آوریم؟
به جزایشان ، اهل بیت عصمت و طهارت (ع)کامل ترین نمونه شهدا و گواهان هستند و در صدر این گروه قرار دارند. البته علم و آگاهی آنان نه فقط به معنای علم حضوری و حصولی است ، بلکه فراتر از آن و به مفهوم آگاهی کامل بر احوال و اعمال امت و اعماق وجود و اسرار قلوب آنان است که با تعلیم الهی دست می دهد.
صالحین
صالحین کسانی هستند که به مقام صلاحیت رسیده و فساد در وجود خویش ندارند. شخصیت این بزرگواران را قداست و پاکی و تقوا فرا گرفته است و از هرگونه عیبی مبرا هستند؛ تا جایی که نمازگزاران در سلام نماز تا ابد بر ایشان درود و سلام می فرستند:
«اَلسَّلام عَلَیْنَا وَ عَلَی عِبادِاللهِ الصَّالِحینَ»
این بندگان صالح خدا چهارمین گروهی هستند که خداوند آنها را مصادیق عالی و نمونه های تجلی یافته صراط مستقیم معرفی می کند .
بنابراین (صراط الذین انعمت علیهم) بدین معناست که آرزو می کنیم خداوند ما را به راه انبیاء، صدیقین ، شهدا، و صالحان هدایت فرماید.
1-انعام ، 75
2-اسراء ،1
3- محمدبن مکرم (ابن منظور) ، لسان العرب ، ج10 ، ص193
4-بقره ، 285
5-راغب ،المفردات ، صص 467-465 و لسان العرب ، ج3، ص239
6-نساء، 41
7-محمدعلی انصاری ، تفسیر مشکات ، ج1، ص314به بعد
