هشدار برای سلامتی

آقای دکتر! آیا شما هم با این جمله موافق اید که:

«آقایان در مقایسه با خانم ها چندان به سلامت شان توجه نمی کنند؟»

ـ بله؛ گرفتاری های روزمره و اشتغال آقایان باعث می شود که آنها کمتر به سلامت شان توجه کنند. البته بسیاری از خانم ها هم سر کار می روند و در خانه هم به کارهای خانه می پردازند و کمتر از آقایان کار نمی کنند اما با شما موافق ام که دقت نظر خانم ها در مراقبت از خودشان، فرزندشان و همسرشان بیشتر از آقایان است. معمولا خانم ها به آقایان یادآوری می کنند که قدری برای کنترل سلامت شان وقت بگذارند.

آقایان در غربالگری ها و آزمون های سلامت باید به چه نکاتی توجه کنند؟

ـ آزمایش ها و معاینات غربالگری منظم بهترین راه شناسایی بیماری ها یا مشکلات احتمالی در همان مراحل ابتدایی هستند؛ یعنی زمانی که احتمال موفقیت درمان در بالاترین سطح خود قرار دارد. معاینات غربالگری اغلب در خلال معاینات جسمانی معمول صورت می گیرند.

چه نوع آزمایش ها یا معاینات غربالگری به آقایان توصیه می شود؟

ـ البته تصمیم گیری کلی در مورد غربالگری شما از عهده پزشک خانواده شما برمی آید زیرا این فرد از پرونده سلامت شما اطلاعات فراوانی دارد اما با این وجود چند رهنمود کلی در این زمینه ارایه می کنم. برخی از این آزمایش ها و نکات برای خانم ها و آقایان یکسان است اما در حال حاضر می خواهم بیشتر، آقایان را مخاطب قرار دهم. یکی از مهم ترین مواردی که آقایان باید به آن توجه کنند اندازه گیری فشارخون است. فشارخون براساس میزان خونی که قلب شما پمپ می کند و مقاومتی که شریان های شما در برابر آن نشان می دهند اندازه گیری می شود. در این آزمون فشار سیستول یعنی بالاترین فشاری که قلب شما خون را به وسیله آن به داخل شریان ها پمپ می کند و فشار دیاستول یعنی مقدار فشار موجود در شریان ها زمانی که قلب در فاصله بین دو ضربه در حال استراحت است.

و هدف از آزمون فشارخون در افراد سالم چیست؟

ـ تشخیص زودهنگام پرفشاری خون! به طور کلی هر چه قلب شما بخواهد خون بیشتری پمپ کند و شریان های شما هم تنگ تر باشند، قلب برای پمپ کردن همان میزان خون باید کار بیشتری انجام دهد. هر چه بالا بودن فشارخون دیرتر تشخیص داده شود، خطر حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و آسیب های کلیوی هم افزایش می یابد.

کی و هرچند وقت یک بار باید فشارخون را اندازه گیری کنیم؟

ـ می توانید هرگاه که به هر دلیلی پیش پزشک رفتید از او بخواهید فشارخون شما را اندازه گیری کند و سپس هر شش ماه یک بار آن را تکرار کنید.

بعد از فشارخون، چه آزمایش های دیگری را به آقایان توصیه می کنید؟

ـ آزمایش قندخون ناشتا. این آزمایش، سطح قندخون را پس از یک دوره ۸ ساعته امساک، اندازه گیری می کند. هدف از این آزمون، یافتن ردپایی از قندخون بالاست که مشخصه دیابت می باشد. این آزمون را در سن ۴۵ سالگی حتما انجام دهید و بعد از ۵۰ سالگی این آزمایش را هر دو سال تکرار کنید. چنانچه به دلیل سابقه خانوادگی یا عوامل دیگر در معرض خطر دیابت قرار دارید، پزشک شما ممکن است زودتر از موعد یا با فواصل کوتاه تر این آزمایش را برای شما درخواست کند.

و آزمایش های چربی خون، چه؟

ـ سلامتبله، آزمون کلسترول خون نیز توصیه می شود. آزمون کلسترول خون عملا متشکل از چند آزمایش مختلف است. در آزمون غربالگری کلسترول خون، کلسترول توتال (کلی) همین طور LDL (کلسترول بد) و HDL (کلسترول خوب) و تری گلیسیرید که نوع دیگری از چربی خون است اندازه گیری می شوند. LDL باعث رسوب مواد چرب بر جدار شریان های شما می شود و HDL این رسوبات چرب را از جدار شریان ها پاک و به کبد منتقل می کند تا مقدمات دفع آنها از بدن فراهم شود. مشکل زمانی بروز می کند که LDL خون شما، چربی زیادی را بر جدار شریان ها بنشاند یا HDL خون شما توانایی چندانی در پاک سازی این رسوبات نداشته باشد. این مساله به تشکیل رسوبات چرب حاوی کلسترول (پلاک) در شریان های شما منجر می شود که اصطلاحا به آن اترواسکلروز (تصلب شریان) می گویند.

هدف از این آزمون چیست؟

ـ ارزیابی سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون! چنانچه این سطوح به صورت غیرمطلوب بالا باشند، خطر حمله قلبی و سکته مغزی در شما افزایش می یابد. این آزمون در ۳۰ سالگی توصیه می شود و سپس هر ۵ سال یک بار باید آن را تکرار کنید و ببینید در محدوده طبیعی هست یا نه. در صورتی که نتایج آزمایش غیرطبیعی باشد لازم است این آزمایش را زود به زود تکرار کنید.

چه آزمایش دیگری را برای آقایان الزامی می دانید؟

ـ آقایان باید با مدنظر قرار دادن آزمون پروستات به ویژه بعد از ۵۰ سالگی از سلامت آن اطمینان حاصل کنند؛ اگر چه برخی کشورها این آزمون ها را از ۴۰ سالگی نیز شروع می کنند. این آزمایش موسوم به آنتی ژن اختصاصی پروستات و معاینه انگشتی راست روده است. این آزمایش برخلاف مواردی که در بالا ذکر کردیم به طور اختصاصی برای آقایان صورت می گیرد. در این آزمایش با معاینه انگشتی می توان بزرگی غیرسرطانی پروستات شامل هیپرپلازی خوش خیم پروستات و حتی سرطان پروستات را تشخیص داد. آزمون PSA یا همان آنتی ژن اختصاصی پروستات نیز قادر به ردیابی سرطان پروستات است اما سطوح بالاتر از حد طبیعی می تواند ناشی از بزرگی خوش خیم پروستات یا دیگر بیماری های غیرسرطانی هم باشد.

این آزمون را کی باید انجام داد؟

ـ همان طور که اشاره کردم، در این مورد که قبل از ۵۰ سالگی چند وقت یک بار باید معاینه انگشتی مقعد و آزمون PSA صورت گیرد، توصیه ها و نظرات متفاوتی وجود دارد. لذا باز هم تاکید می کنم با پزشک خانواده تان صحبت کنید اما پس از ۵۰ سالگی آزمون PSA و معاینه انگشتی را هر ساله جزو برنامه های خود قرار دهید. در صورتی که چندان در معرض خطر نیستید و آزمایشات کلی از وجود الگویی از سطوح پایین PSA حکایت دارند و در معاینات هم مشکل غیرطبیعی وجود نداشته باشد پزشک شما ممکن است پیشنهاد کند فاصله زمانی بین آزمون های PSA را طولانی تر کنید.

در خصوص آزمون های داخلی و گوارشی، چه اقداماتی را توصیه می کنید؟

ـ آزمون سرطان کولون یا روده بزرگ هم باید انجام شود. این آزمون شامل یک یا چند آزمایش برای جستجوی سلول های پیش سرطانی یا علایم سرطان در آن قطعه می باشد. این آزمون انواع مختلفی دارد. به طور مثال می توان با عکس باریوم یا کولونوسکوپی کل روده بزرگ را مشاهده کرد. گاهی اوقات با آزمایش خون مخفی در مدفوع نیز می توان این مشکلات را ردیابی کرد.

و هدف از این آزمون؟

ـ از این آزمون برای ردیابی سرطان و توده های پیش سرطانی (پولیپ ها) در جدار داخلی روده بزرگ که ممکن است بعدها سرطانی شود، استفاده می شود. بسیاری از افراد به دلیل ترس از درد و ناراحتی یا خجالت کشیدن در هنگام آزمایش، از خیر آن می گذرند اما این غربالگری می تواند با ردیابی توده های بدخیم قبل از سرطانی شدن آنها یا شناسایی سرطان در مراحل اولیه، یعنی زمانی که فرصت زیادی برای درمان موفقیت آمیز آن وجود دارد جان شما را نجات دهد. برای افرادی که خطر متوسطی آنها را تهدید می کند انجام این آزمون بعد از سن ۵۰ سالگی هر ۵ سال توصیه می شود. اینکه هرچند وقت یکبار آن را تکرار کنید بستگی به نوع آزمون، توصیه های پزشک و نتایج آزمون دارد. چنانچه به دلیل سابقه خانوادگی یا عوامل دیگر شما در معرض خطر بالای سرطان روده بزرگ قرار دارید ممکن است پزشک خانواده تان به شما توصیه کند این آزمون را قبل از ۵۰ سالگی آغاز کنید.

معاینه اعضای بدن، چه طور؟

ـ بله؛ مثلا معاینه چشم یکی از مواردی است که باید به آن توجه کرد. در خلال معاینه چشم، چشم پزشک یا بینایی سنج بینایی و حرکت چشم شما را بررسی می کند و در پی علایم خاص می گردد. هدف از این معاینه تعیین قدرت بینایی و احیانا نیاز به عینک است، در ضمن مشخص می شود که آیا شما در معرض خطر بیماری هایی مثل گلوکوم، آب مروارید و دژنراسیون ماکولا هستید یا خیر. به همین دلیل تا ۵۰ سالگی هر سه سال برای معاینه چشم نزد چشم پزشک بروید، مگر اینکه دکتر چشم توصیه کند زودتر از این برای معاینه بروید و بعد از ۵۰ سالگی هر یک تا دو سال برای معاینه به چشم پزشک مراجعه کنید. این آزمون ها و معاینات جزو موارد ضروری برای آقایان بود که توصیه می کنم آنها را به دقت مراعات کنند.

و اگر بخواهیم یک درجه پایین تر برویم و از آزمایش های کمتر ضروری هم اسم ببریم؛ چه؟

ـ از آزمون های درجه بعد می توان به معاینه کل پوست اشاره کرد. در این آزمایش، پزشک از فرق سر تا نوک انگشت پا را معاینه کرده و به دنبال خال های گوشتی یا سایر توده هایی که شکل نامنظم دارند و به رنگ های مختلف هستند یا در مقایسه با ویزیت قبلی بزرگ تر شده یا تغییر کرده اند، می پردازد. هدف از این آزمون پیدا کردن علایمی از سرطان پوست است. همان طور که می دانید آقایان در مقایسه با خانم ها در معرض شدید نور خورشید هستند و امکان ایجاد سرطان پوست در آنها بیشتر از خانم هاست بنابراین در دهه ۲۰ و ۳۰ هر سه سال یکبار انجام این آزمون را در برنامه های خود قرار دهید. با ورود به ۴۰ سالگی هر دو سال و بعد از ۵۰ سالگی سالی یکبار این آزمون را مدنظر داشته باشید. آزمون شنوایی هم از اولویت های بعدی است که هدف از آن تشخیص کم شنوایی است.