اهمیت و جایگاه نماز
فلسفه تشریع عبادات
اعمال عبادی ،اصالتا" اعمالی این دنیایی نیستند و راهکارهایی منحصر به کسب منافع دنیوی بشمار نمی روند. برای نمونه، روزه عبادتی نیست که سازو کار آن با معیارهای دنیوی سازگار باشد ؛ زیر در این دنیا اولین چیزی که آدمی برای ادامه حیات و لذت بردن از زندگی بِدان نیاز دارد خوردن و آشامیدن است و اولین چیزی که در روزه از آدمی گرفته شود، همین دو لذت معمول است .بنابراین، ماهیت روزه که واگذاردن و رها کردن لذت خوردن و آشامیدن است رنگ و بوی این دنیایی ندارد .
نقش و اثر عبادت آن است که انسان مادّی را که فرو رفته در تمتعات دنیوی است و در طبع خویش تمایل به غرایز و شهوات حیوانی دارد، برای مدتی از این دایره هولناک بیرون می بَرد و او را برای کنترل و رهبری غرایزش آماده ساخته و وجودِ دانی او را به نفع وجود عالی اش تضعیف می کند. در نتیجه، خصوصیت جلابخشی به وجود آدمی در میان تمام عبادات مسئله ای مشترک است.
نماز؛ عبادتی فراگیر
در میان عبادات ،آن عبادتی که هم از نظر گستره کیفی و هم از نظر استمرار کمی در بلندترین جایگاه قرار گرفته ، عبادت نورانی نماز است.
عبادتِ تقواپرور و ایمان افزای روزه نیز، تنها در یک ماه از دوازده ماه سال ، واجب است و کسانی که به هر دلیلی از گرفتن آن ناتوان باشند می توانند با پرداخت کفاره ترک این عبادت نورانی را جبران نمایند.خمس،زکات، جهادو سایر عبادات نیز این چنین هستند و به نسبت توانمندی و قدرت، بر انسان مکلّف واجب می شوند.
اما نماز،تنها عبادتی است که میان ثروتمند و فقیر،وزیر و وکیل و پیر و جوان هیچ تفاوتی قائل نمی شود و بر تمام کسانی که به سن بلوغ می رسند و از نعمت عقل برخوردار هستند، واجب میشود.
تکلیف نماز در هیچ حالتی از آدمی ساقط نمی شود:«الصلاه لا تسقط بحال» و بر او لازم است که در همه حال، حتی حالاتی که جانش در خطر است و می تواند برخی از دیگر تکالیف شرعی را فروگذارد، برپا کننده نماز باشد:
(فَاِن خِفْتُم فَرِجَالا" اَو رُکْبَاناً فَاِذَا اَمِنْتُم فَاذْکُرُواللهَ کَمَا عَلَّمَکُم مَا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُون)1
و اگر (به خاطر جنگ، یا خطردیگری)بترسید، (نماز را)در حال پیاده یا سواره انجام دهید؛ اما هنگامی که امنیت خود را بازیافتید،خدا را یاد کنید(نماز را به صورت معمولی بخوانید)؛همان گونه که خداوند، چیزهایی را که نمی دانستید، به شما تعلیم داد
نماز سمبل عالی ترین شکل توجه خدا به انسان و نیکوترین رویرکرد آدمی به هستی است. این عطیه الهی همواره همراه انسان است تا او را به سرمنزل مقصود برساند. در قرآن کریم، به نماز عنوان برترین عبادت ، توجه ویژه ای شده است:
(قُل اِنَّ صَلاَتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیَایَ وَ مَمَاتِی لِلِه رَبِّ العَالَمِینَ)2
بگو نماز و تمام عبادات من، زندگی و مرگ من، همه برای پروردگار جهانیان است
همان طور که ملاحظه میشود، به علت اولویت شریعت بر طبیعت و هدف غایی بودن عبودیت، در این آیه شریفه ابتدا به عبادات اشاره و سپس مسئله مرگ و زندگی مطرح شده است و از میان سایر عبادات، به نماز به طور خاص توجه شده است؛ زیر نماز چنان توانمندی و استعدادی در ارتقای روحی و معنوی آدمیان دارد که ثمره آن به تنهایی هم ارزش و هم مرتبه ثمره تمامی عبادات دیگر است. این اهمیت بدان پایه است که شرط قبولی سایر عبادات بر پایی مطلوب و مقبول نماز است؛
آنچنان که امام صادق می فرماید:
«اَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ عَلَی الصَّلَاه فَاذَا قُبِلَت قُبِلَ مِنْهُ سَائرُ عَمَلِهِ وَ اِذَا رُدَّت عَلَیِه رُدَّ عَلَیْهِ سَائِرُ عَمَلِهِ»3
اولین چیزی که عبد به آن محاسبه میشود،نماز است .پس اکر مقبول واقع گردد،سایر عبادات نیز از او قبول میشود و اگر مردود واقع شود، اعمال دیگر او نیز مردود می گردد…
1-محمدحسن نجفی،جواهرالکلام ،ج7،ص418.
2-بقره ،239
3-محمدبن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)،کتاب من لایحضره الفقیه،ج1،ص208.
4-محمدعلی انصاری ،شکوه وصال،ص27به بعد
