سازمان ثبت اسناد و املاک کشور دراجرای جزء 3 بند"و" ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه و بند "ب" ماده 12 قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد و حرکت به سمت الکترونیکی کردن فرآیندهای ثبتی، اقدام به راه اندازی پایگاه داده شناسه ملی اشخاص حقوقی در حوزه ثبت شرکتها و موسسات غیرتجاری نموده است.
آسیب شناسی روال سنتی و سیر اقدامات تحولی: در روال سنتی ثبت شرکتها و موسسات غیرتجاری که به موجب قانون تجارت صورت می پذیرفت آسیب هایی نظیر شکل گیری شبکه های دلالی و ایجاد فساد در حوزه های اقتصادی منجمله ثبت و تغییرات شرکت ها و پلمب دفاتر شرکت های تجاری، متاثر از شیوه های سنتی گذشته وجود داشت در این راستا شفاف سازی اطلاعات اشخاص حقوقی، فعالان اقتصادی و متقاضیان ثبت، تغییرات شرکت ها و پلمب دفاتر تجاری در پایگاه اطلاعاتی متمرکز از طریق اصلاح و بهبود فرآیندها و ارائه خدمات در محیط مجازی ضروری به نظر می رسد همچنین وجود تکالیف قانونی در جزء 3 بند"و" ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه و بند "ب" ماده 12 قانون ارتقاء سلامت نظام اداری و مبارزه با فساد از یک سو و نیز به موجب مصوبه هیئت وزیران و به استناد اصل 138 قانون اساسی مقرر گردید هر شخص یا تشکلی که به موجب قوانین و مقررات، شخص حقوقی تلقی می گردد دارای یک شناسه یکتا باشد.
شناسه ملی عددی است یکتا که به کلیه اشخاص حقوقی اعم از دولتی و یا غیر دولتی داخلی اختصاص می یابد. با عنایت به اینکه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مرجع اصلی ثبت شخصیت حقوقی در کشور به شمار می رود و تعداد شخصیت های حقوقی ثبت شده توسط سازمان شامل شرکت ها و موسسات غیرتجاری بیش از 90 درصد اشخاص حقوقی کشور را تشکیل می دهند، مسئولیت ساماندهی اطلاعات اشخاص حقوقی، طبق مصوبه مذکوربه عهده سازمان ثبت اسناد و املاک سپرده شد و طراحی و تولید پایگاه شناسه ملی اشخاص حقوقی در دستور کار سازمان ثبت قرارگرفت و این سامانه درتاریخ 1390/6/30 به منظور اختصاص شناسه ملی به اشخاص حقوقی کشور راه اندازی گردید. سایر سازمان های مجوز دهنده و ثبت کننده از جمله معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی ریاست جمهوری (متولی دستگاه های دولتی)، وزارت کشور (مجوز دهنده و ثبت کننده احزاب، شهرداری ها و تشکل های مردم نهاد)، سازمان اوقاف (مجوز دهنده و ثبت کننده موارد وقفی)، وزارت علوم و شورایعالی انقلاب فرهنگی (مجوز دهنده و ثبت کننده موسسات آموزشی و دانشگاه ها) و … نیز ملزم شدند که پس از تولید پرتال شناسه ملی توسط سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، نسبت به ورود و به روزرسانی اطلاعات در پایگاه اقدام نمایند. از تاریخ راه اندازی سامانه ، رویه های درخواست، اختصاص و نگهداری اقلام اطلاعاتی شناسه ملی به صورت مکانیزه انجام می شود. تمامی اقلام اطلاعاتی به صورت یکپارچه در پایگاه داده مرکزی سازمان نگه داری می شود تا ارائه هرگونه خدمات با سرعت و به صورت برخط انجام گیرد.
برخی از ویژگی های مهم و کارکردی پایگاه شناسه ملی اشخاص حقوقی:
اعطای شناسه ملی یکتا به تمامی اشخاص حقوقی کشور
نگهداری اطلاعات شناسه ملی های صادر شده در پایگاه داده مرکزی سازمان
امکان صدور شناسه ملی برای اشخاص حقوقی سازمان های دولتی دیگر
امکان جستجوی شناسه ملی اشخاص حقوقی بر روی پایگاه داده مرکزی
امکان استعلام از پایگاه داده مرکزی برای مراکز ذیصلاح
ارتباط برخط با پایگاه سامانه جامع املاک
ارتباط برخط با سامانه ثبت شرکت ها و موسسات غیر تجاری
ارایه سرویس به بانک ها ومراکز مالی به منظوراستعلام آخرین وضعیت شخصیت حقوقی
ارایه سرویس به سامانه جامع املاک به منظوراستعلام آخرین وضعیت شخصیت حقوقی
ورود و نگهداری اقلام اطلاعاتی اشخاص حقوقی که شامل نام، نوع، شماره ثبت، شناسه ملی و …. است.
امکان به روز رسانی اقلام اطلاعاتی موجود بر روی پایگاه داده مرکزی توسط کاربران دارای صلاحیت
امکان غیر فعال و یا نامعتبر کردن شناسه ملی توسط کاربران دارای صلاحیت
اهم دستاوردها و نتایج حاصل از پایگاه شناسه ملی اشخاص حقوقی:
یکسان سازی رویه ها با استفاده از رویه ها ی ایجاد شده توسط سامانه
تسهیل و تسریع در ارایه خدمات از قبیل درخواست، ثبت و یا تغییر دراقلام اطلاعاتی شناسه ملی
پیشگیری از بروز اشتباهات در روند اختصاص شناسه ملی (اختصاص شناسه ملی تکراری و …)
ارایه آمار و اطلاعات لازم به مراجع ذیربط
امکان ارائه اطلاعات برخط به مردم با استفاده از سامانه های اینترنتی
پایگاه شناسه ملی اشخاص حقوقی
سامانه شناسه ملی اشخاص حقوقی در تاریخ 1390/6/30 به منظور اختصاص شناسه ملی به اشخاص حقوقی کشور راه اندازی شد. از تاریخ راه اندازی، رویه های درخواست اختصاص و نگهداری اقلام اطلاعاتی شناسه ملی به صورت مکانیزه انجام می شود تمامی اقلام اطلاعاتی به صورت یکپارچه در پایگاه داده مرکزی نگهداری می شود تا ارائه هر گونه خدمات با سرعت و به صورت برخط انجام گیرد.
براساس اطلاعات ارائه شده تاکنون برای 1730306 شرکت، موسسه و … شناسه یکتا صادر و اطلاعات مربوطه از جمله مشخصات سهامداران، اعضاء هیئت مدیره و شماره کد ملی آنها در سامانه مذکور درج گردیده است. همچنین سازمان مکلف بوده علاوه بر صدور شناسه ملی امکان دسترسی همگانی به پایگاه مذکور را مهیا نماید که این مهم در سازمان تحقق یافته و از زمان راه اندازی تا پایان سال 91 تعداد پاسخ الکترونیکی از پایگاه شناسه ملی اشخاص حقوقی 797760 استعلام و از طریق وب سرویس 2909202 استعلام می باشد که این تعداد درسال 1392 با رشدی چشمگیر به 5945547 استعلامات الکترونیکی پاسخ داده شده از پایگاه شناسه ملی اشخاص حقوقی و 10850119 استعلام از طریق وب سرویس افزایش یافته است.