جیم هاگبرگ، استاد فیزیولوژی در کالج پارک دانشگاه مریلند با استناد به نتایج تحقیقاتی جدید می‌گوید: «بسیاری از تغییرات جسمانی که همراه با بالا رفتن سن اتفاق می‌افتد و ما فکر می‌کنیم نتیجه طبیعی افزایش سن هستند، چنانچه شیوه زندگی مناسبی داشته باشیم اتفاق نمی‌افتد یا خیلی دیرتر اتفاق می‌افتد.»
در پایان سومین دهه زندگی مصرف اکسیژن بدن به بالاترین حد می‌رسد، اما پس از آن به میزان 10 درصد در هر دهه یا یک درصد در سال کم می‌شود. این مساله در مورد کسانی که به طور دائم ورزش می‌کنند صدق نمی‌کند.
این کاهش سطح دریافت اکسیژن یکی از دلایل کاهش توان جسمی با بالا رفتن سن است. در این شرایط ماهیچه‌ها خون و اکسیژن کافی برای حفظ توان خود دریافت نمی‌کنند.
وضعیت رگ‌ها
همزمان حالت ارتجاعی سرخرگ‌ها از جمله آئورت (که سرخرگ اصلی بدن است) و سرخرگ کاروتید (که سرخرگ اصلی خون‌رسانی به مغز است) سفت‌تر شده و تا حدودی حالت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد. در نتیجه فشار خون افزایش پیدا می‌کند و قلب ناچار است برای خون‌رسانی به بدن سریع‌تر کار کند.
علاوه بر آن جدار داخلی رگ‌ها برخی کارکردهای خود را از دست می‌دهد: «عواملی که در حالت عادی رگ‌ها را گشاد و تنگ کرده و جریان خون را تنظیم می‌کند، دیگر عملکرد دقیقی چون گذشته ندارد و در نتیجه پمپاژ خون با مشکلاتی مواجه می‌شود». این روند علاوه بر ایجاد نارسایی‌های قلبی و عروقی به کاهش توان بدن منجر می‌شود.
در ادامه همین روند، مفاصل نیز خاصیت ارتجاعی خود را از دست داده و ماده‌ای که آنها را لغزنده می‌کند رو به کاهش می‌گذارد که این مساله احتمال آسیب‌دیدگی را افزایش داده و تحرک را دشوار می‌کند.
سوالی که پیش می‌آید این است که ورزش تا چه حد می‌تواند تبعات بالا رفتن سن را کنترل کند. جواب روشن است: «خیلی زیاد.»
ورزش‌های سبک تا حدود زیادی و البته نه به طور کامل مانع از سفت شدن رگ‌ها به دلیل سن و سوء کارکرد سیستم قلبی و عروقی می‌شود.
داگلاس سیلز، فیزیولوژیستی از دانشگاه کلرادو تاکید دارد: «اثبات شده ورزش بیش از هر راهکار درمانی دیگری می‌تواند مشکلات ناشی از بالا رفتن سن را کنترل کند.»
نتایج تحقیقات
دانشمندان به دلیل نتیجه تحقیقات صورت گرفته روی موش‌های آزمایشگاهی با مشخصه‌های غیرقابل انکار پیری مثل سفید شدن مو، تحلیل رفتن پوست، افت شنوایی، ضعیف شدن سیستم عصبی، بزرگ شدن قلب و ضعف ماهیچه‌ای به نتایج جالبی دست یافتند.
برای اطمینان از این که ورزش می‌تواند این روند را در موش‌های آزمایشگاهی کُند یا حتی معکوس کند، تیمی به رهبری دکتر مارک ترانوپولسکی، استاد طب کودکان در دانشگاه اونتاریوی کانادا موش‌ها را وادار کردند از 3 تا 8 ماهگی (معادل 20 تا 55 سالگی در انسان) هر روز مدت مشخصی ورزش کنند.
در گزارشی که در مورد این تحقیق در نشریه انجمن علمی کانادا در سال جاری منتشر شده، پژوهشگران تصریح کردند: «ورزش بسیاری از نشانه‌های فیزیولوژیک پیری را در موش‌ها از میان برد و حتی مانع از مرگ زودرس آنها شد.»
به گفته ترانوپولسکی کاملا مشهود است که ورزش نه‌تنها سلامت سیستم قلبی ـ عروقی و توان ماهیچه‌ها که حتی انعطاف‌پذیری مفاصل را حفظ می‌کند.
یافته‌های این تحقیق در مورد انسان هم صدق می‌کند. محققان دانشگاه استنفورد برای 21 سال در حال مطالعه روی ورزش مداوم بر روی 284 دونده 50 سال به بالا بودند.
در گزارشی که سال 2002 با گذشت 13 سال از آغاز این تحقیق در نشریه مدیسین‌اینترنال آمریکا انتشار یافت، تصریح شده بود نرخ مرگ و میر در گروهی 156 نفره از افراد در طیف سنی مشابه که تحرک کمتری در قیاس با این دونده‌ها داشتند، 3/3 برابر بیشتر و میزان ناتوانی جسمانی در آنها هم به مراتب بالاتر بود.
سال 2008 و با گذشت 19 سال از شروع این پروژه تحقیقاتی گزارش دیگری منتشر شد که نشان می‌داد 15 درصد گروه دونده‌ها مرده‌اند که در قیاس با مرگ 34 درصدی گروه دیگر به مراتب کمتر بود.
پس از 21 سال نرخ از کارافتادگی و ناتوانی جسمانی در گروه دونده‌ها به مراتب کمتر از گروه دیگر بود. نرخ ابتلا به سرطان و مشکلات دیگر جسمانی در گروه دونده‌ها قابل قیاس با گروه دوم نبود. 65 نفر از دونده‌ها بر اثر مشکلات قلبی ـ عروقی، سرطان و سایر بیماری‌ها فوت کرده بودند، در حالی که نرخ مرگ و میر بر اثر بیماری در گروه دیگر 98 بود.
ترانوپولسکی تاکید دارد: «از هر جهت به موضوع نگاه کنید شما در صورت ورزشکار بودن در 50 سالگی صد درصد بهتر و سالم‌تر از جوان 20 ساله‌ای خواهید بود که تحرک کافی ندارد.»
لس‌آنجلس تایمز / مترجم: رضا سادات
